Tidal dinleyen veya Tidal Masters kayıtları merak eden arkadaşlarımdan yoğun olarak kafa karışıklıkları içeren yorumlar ve sorular alıyorum. Bu sebeple basit olarak MQA nedir ve nasıl dinlenir açıklamak güzel olur diye düşünüyorum.
MQA (Master Quality Authenticated) bir sıkıştırma ve geriye açma kodek’i arkadaşlar. Stüdyodan başlayıp evinize Tidal Masters (yaygın olarak) aracılığı ile gelen bir saf süreç zinciridir.
MQA bir Hi-Res formatı olup diğer Hi-Res formatlarından farklıdır. Çıkış noktası aslında hem bir felsefe oluşturmak hem de teknik bir boşluğa karşılık vermek için olmuştur. Yaratıcısı Meridian Audio'nun kurucusu Bob Stuart ve ekibidir. Sanatçının yarattığını müziği direkt olarak dinleyiciye değiştirmeden, orijinaline sadık kalarak ulaştırma felsefesi üzerine geliştirilmiştir ki aslında bu da High Fidelity, yani yüksek sadakatin temel felsefesidir. Bu konuda Bob Stuart'ın verdiği örnek işin ne kadar sıkıntılı olduğunu da gösteriyor. Örnekte Warner Company kendi bünyesindeki sanatçıların her şarkısını 57 değişik şekilde yayınlıyor. Bu da orijinaline sadık kalma noktasında büyük bir karmaşa yaratıyor. Bu noktada da MQA stream edilebilir yüksek kalite formatı olarak devreye giriyor. Stüdyoda MQA’in kendi toolkit’leri kullanılarak yayınlanmaya hazır hale gelmiş eserler, yaratıldığı kalitede ve sanatçının kayıt ettiği şekilde dinleyiciye ulaşıyor. Tam manasıyla High Fidelity felsefesine sadık kalınıyor.
Teknik olarak derine girmeden bu formatı kullanan mühendisler, bizlere streaming ile ulaşması için gerekli olan kalitedeki (Hi-Res) ses dosyalarını, MQA yardımıyla orijinal boyutun 1/3'ünu kullanarak bize paket haline getirerek ulaştırıyorlar. Elimizdeki MQA çalabilen cihaz da bu dosya paketlerini tekrar unfold ile açarak kayıpsız ve aslına sadık bir biçimde dinlememize olanak veriyor. (24 bit 192 kHz bir kayıpsız dosyanın daha kaliteli halini şimdilik yaygın olarak 24 bit /88.2 veya 99.6 kHz ile bizlere verebiliyor).
Bu durum aslında streaming dünyası için MQA’in sese kattığı kalite düşünülürse gerçekten ileride çok popüler hale gelebilir. MQA, kendisi ile anlaşması olan firmaların ve iş ortaklarının MQA prosesini ürettikleri cihazlara veya yazılımlara entegre etmesine izin veriyor. Bir başka deyişle MQA iş ortakları olan markaların ürünleri ile Master Quality Authenticated dosyalarını çalabiliyor. Şu an için Tidal Streaming yanı sıra yeni yeni MQA CD'lerde medya olarak sunulmaya başlandı. Bunun haricinde sanatçıların direkt performanslarını MQA Live, videolarını MQA Videoları olarak sunuyorlar. Bunu yapan bir streaming şirketi de var. Genel olarak MQA’in şu an için halen gelişmekte olan bir ürün-servis olduğunu söyleyebilirim.
Tidal üzerinde yaptığım denemelerde direk MQA toolkit’ler kaydedilmiş ve enkode edilmiş Tidal Masters albümlerinin Up-sample edilerek sonradan MQA ile sıkıştırılmış olan eski albümlerden daha iyi sonuç verdiğini söyleyebilirim. Neticede saf zincir bütünlüğü önemli. MQA playback için arkadaşlar MQA Codec desteği olan bir cihaza ihtiyacınız var. Elinizde ki DAC, DAP, AVR, Network Player vb. 24 bit/192 kHz destekliyor olması demek 24/88.2 veya 99.6’lık bir MQA dosyasını çalabiliyor anlamına gelmiyor! Birçok arkadaşımızda kafa karışıklığına yol açan bu durum Tidal da Master kalite seçildikten sonra desteklenmeyen cihaz üzerinden çala basılması ile şarkının sıkıntısız çalmaya başlamasından kaynaklanıyor. Çalmasa zaten durum anlaşılacak. Şarkıyı cihaz çalınca sanılıyor ki ben MQA ile Tidal Masters dinliyorum. Halbuki dinlenilen şey aslında Tidal Hifi. Tidal Masters, MQA değil. Kısaca MQA deneyimleyebilmek istiyorsanız MQA firmasının sayfasından hangi playback cihazları, markaları ve hangi programlar yardımı ile MQA dinleyebileceğiniz bilgisine ulaşmanız ve satın alma kararında buna dikkat etmeniz gerekiyor. Aksi halde yukarıda yazdığım gibi MQA, Tidal Masters dinliyorum sanıp Tidal’ı Hifi kalitede dinliyor olacaksınız ve hiç uyanmayacaksınız bile bu duruma.
MQA çalabilen cihazların hangi MQA kavramlarını kullandığına daha doğrusu MQA Playback yapabilmek için oluşturulmuş kavramlara bir göz atalım.
Kabaca elimizde stüdyodan MQA ile paket haline getirilmiş (MQA buna origami folding diyor) bir master kalite MQA dosyası var. Bu bize ulaştığı zaman bunu “unfold” yani katlanmış bir şeyi yeniden açmak için gerekli bir proses izlemek gerekiyor. Burada cihaz kabiliyetleri devreye giriyor.
MQA Full Decoder: Gelen MQA dosyasını yeniden açmak için donanımsal kaynak kullanır. Birazdan bahsedeceğim Core Decoding ve rendering işlemlerini Hardware level da halledip size master kalite MQA dosyasını sunar. İşlem tek cihazda biter. Ulaşılabilecek en yüksek MQA çözünürlüğüne de bu senaryo ile ulaşıyoruz; çünkü bir çok renderer'da 24bit /96kHz ye kadar MQA render yapabiliyoruz.
Burada bir örnek verirsem çok daha anlaşılır olacaktır. Örneğin stüdyoda kayıt orijinal olarak 24bit/ 192 kHz de üretildi. Bu, stüdyoda MQA toolkit kullanılarak origami büküm tekniği ile (origami folding) 24 bit/48 kHz boyutunda bükülerek sıkıştırıldı. Tidal sunucuları üzerinde işte bu sıkıştırılmış format saklanıyor ve Stream ediliyor. Full Decoder cihazınız bu dosyayı 24/48 olarak alıp donanımsal olarak tekrar açarıp orijinal stüdyo kalitesine geri getirir ve kayıt edilmiş en yüksek sample rate olan 24/192 de size geri çalar.
Core Decoding ve Rendering: Burada MQA ile sıkıştırılmış MQA dosyasını unfold edebilmek yani açabilmek için iki aşama kullanılır.
-
Aşama1: Unfolding işlemini yazılım başlatır (Tidal Desktop, Roon, Audrivana) ve belli bir açma işlemi sonrası bir renderer’a (açma işlemini donanımsal olarak bitiren) cihaza ihtiyaç duyar.
- Aşama 2: Dosyayı Renderer’a yollar. Yukarıda aynı örneği burada Tidal Desktop ve Audioquest Dragonfly Cobalt için verelim. Stüdyoda kayıt orijinal olarak 24bit/ 192 kHz de üretildi. Bu stüdyoda MQA toolkit kullanılarak origami büküm tekniği ile (origami folding) 24 bit/48 kHz boyutunda bükülerek sıkıştırıldı ve Tidal sunucuları üzerinde işte bu sıkıştırılmış format saklanıyor ve stream ediliyor. Tidal Desktop programı bu bükülmüş dosya işlemini bir noktaya kadar kadar yapar ve işi bitirmesi için donanım desteği sunan renderer’a yani Audioquest Dragonfly Cobalt’a gönderir. Burada renderer teknik kabiliyetin en üstü noktasında bükülmüş dosyayı açar. Full Decoder’ın 24/192 olarak açabildiği dosyayı burada Dragonfly bize 24/96 örnekleme derecesinde sunabilir. Ancak burada ortaya çıkacak olan sesin kalitesinde bir değişme meydana gelmemektedir.
- Audiquest bu işlem için Stüdyo da MQA ile bükülen MQA studio master: 88.2kHz, 96kHz, 176.4kHz, 192kHz, 352.8kHz örneklemelerde ki dosyaları ses kalitesinden ödün vermeden 24/96 da çalabildiğini söylüyor. Yine şayet bir MQA sertifikalı DAC’ınız yoksa MQA’in iddiası MQA ile bükülmüş master kalitede şarkının software Decoding ile kısmen açılarak DAC’a yollanma senaryosunda bile CD den çok daha kaliteli sonuçlar alındığı yönünde. Bunu da kayıt kayıttan playback’e kadar olan zincirin saflığından ve yine stüdyo da MQA’in toolkit’in kabiliyetinden ve MQA’in codec kalitesinin her senaryo da yüksek kalitede sonuç verdiğinden kaynaklandığını söylüyorlar. Yani Core Decoding yazılımı ile de MQA’in Masters kayıtlarını tam olmasa da tamanub yakın kalite ile dinleyebilmek mümkün.
Mevlana’nın "Gel ne olursan gel" dediği, bizim durumumuzda MQA’in dediği "Ne cihazın varsa gel" ile eşdeğer. MQA daha iyi hale getirecektir iddiası aslına bakarsanız odofil dünyasında kafa karışıklığı ve MQA’e güvensizlik yaratıyor. Diğer dijital formatlar stabil ve verebildiği örneklemeler son derece net. Aynı zamanda çalabilen cihazların da kabiliyetleri de bir o kadar net. MQA’de ise net olmayan kafa karıştıran fazlaca yön var. Burada sizi yönlendirecek olan kesinlikle kulağınız. Kendi adıma Dragonly Cobalt ve Tidal Desktop da master kalitede yeni bir albümün Hifi ve Master varyasyonları arasında kesinlikle ve kesinlikle kalite farkı var. Bunu yadsıyamam. Tidal Masters kalitesindeki albümlerin göreceli olarak çok az olması işi sevimsizleştiren bir diğer nokta.
Bütün buraya kadar sabırla okuyan arkadaşların neden master kalite Türkçe albüm yok sorusunun cevabını da bulmuş olması lazım. Çünkü MQA ile çalışan ve kayıt yapan Türkiye de stüdyo muhtemelen henüz yok.
Doğukan
